Waar lang in de brandende zon toch goed voor is!
egenwoordig denken we bij veel in de zon zijn direct aan onze huid en de gevaren van uv-straling. Honderden jaren geleden keken de mensen op een andere manier naar de werking van uv licht. Zij bleekten hun linnengoed in de zon. Deze blog gaat over het Bleekveld, het goed onderhouden veldje waar een van de appartementen van Onder den Peerenboom zijn naam aan ontleent.
Wat is bleken op een bleekveld?
Het bleekveld was een goed onderhouden grasveld. Op dit veld werden stoffen of wasgoed in de zon gelegd om (weer) mooi wit te worden, of wel te bleken. De combinatie van zuurstof en de zon zorgden ervoor dat zowel nieuwe als oude vlekken in linnen, katoen, en andere stoffen als ‘ sneeuw voor de zon’ verdwenen. Men was zich ervan bewust dat dit proces versnelde als het wasgoed met schoon water steeds nat werd gemaakt. Desondanks duurde het nog steeds tot wel 6 of 7 weken om wasgoed weer mooi wit te krijgen. Het was dus ook werk dat hoofdzakelijk werd gedaan in de zonnige jaargetijden.
Industrieel bleken
Voordat begin 19e eeuw het chloor werd uitgevonden werden industrieel geproduceerde stoffen ook in de zon gebleekt. Dit was de laatste stap in het productieproces. De grondstoffen waaruit bijvoorbeeld linnen werd gemaakt waren vervuild. Dit vuil werd eruit gehaald door de stof te weken in lauwwarm water met zemelen of meel. Daar werd het nog een aantal keren geloogd met verschillende soorten as, en gewekt in een bad van melk, karnemelk of wei. Tussendoor werd het gespoeld en gedroogd op het bleekveld om uiteindelijk een mooi wit, stijf linnengoed te worden. Omdat er zuiver, schoon water nodig was ontwikkelde de industrie van het maken van stoffen zich rond de duinsteken. Egmond en Haarlem waren bekende streken voor linnenproductie. Ook in het Oosten van het land zag je deze industrie.
Kleer bleken
Van de stoffen uit de industrie werden uiteindelijk gebruiksartikelen en kledingstukken gemaakt die in het dagelijks leven werden gebruikt. Door het gebruik werden ze ook weer vies. Een stap in het proces om ze weer schoon te krijgen was ook hier het bleken in de zon. Het is bekend dat al in de 16e eeuw het wassen en bleken werd aangeboden als commercieel dienst. Men sprak dan van ‘kleer blekerijen’. In vroegere begijnhoven zag je bleekvelden maar bekende is ook dat het een bekende industrie was in Vianen. Dit ligt hemelsbreed 6 kilometer bij Onder den Peerenboom vandaan, aan de andere kant van de rivier de lek. Het proces van kleding bleken was wel anders. Het schrobben van de was werd gedaan met zeep, waarna de was te drogen werd gelegd op het bleekveld.
We vonden het leuk de appartementen te vernoemen naar oude elementen van het boerenerf. Of er daadwerkelijk een bleekveldje is geweest, en waar dan, bij deze boerderij weten we niet. Zelfs de oudere bewoners in de omgeving kunnen het ons niet vertellen. Een van de appartementen hebben we toch maar Bleekveld genoemd in het vertrouwen dat er ooit was in de wei lag.
De boerderij en het bleekveld
Als de boer en boerin rijk genoeg waren dan hadden ze een linnenkast. In deze kast werd het kostbare linnengoed bewaard dat bij speciale gelegenheden werd gebruikt. Wanneer er voldoende zonuren waren kon het linnengoed gewassen worden in het boenhok. De boerin of de meid legde de was daarna op het bleekveldje van de boerderij. Om het veld heen stonden waarschijnlijk struiken of andere versperringen die de kippen en andere loslopende dieren van het weitje af moesten houden.
